¡Feliz día de hablar en mongol!

Куулар Сергей Оолакаевич 1956 чылдың март 1-де, Өвүр кожууннуң Хандагайты суурга төрүттүнген. Ооң хөөмей-сыгыдының аянынга улуг идигни сураглыг сыгытчы, чогаалчы Кызыл-оол Санчы берген. Хылдыг хөгжүм-биле ойнаарынга дыка сонуургалдыг. Нота билбес, танывас, тускай мергежили-даа чок хирезинде, анаа кулак-биле дыңнап, өөренип, илип ап чораан.

Уран-чүүлге сундулуг, хөөмейлээрин оралдажып турар оолду төрелдери база киноже билет база чигирзиг конфеталар-биле шаңнап турган. Ол деткимче бичии кижиниң бодунга бүзүрелин оттуруп, улуг-улуг бедиктерже чүткүдүп үнеринге «дузаламчы» бооп турганы чадапчок. Чажындан тура хөөмейлээр, тыва национал хылдыг хөгжүмге ойнаар болгаш шаптараазын чокка Тываның Күрүне ансамбли «Саянга» школа дооскаштың, ажылдай берген.

Аныяанда Сергей Оолакаевич Россияның янзы-бүрү хоорайларын кезип, Тывадан бир дугаар бүгү делегейниң салым-чаяанныгларының аразынга тыва хөөмей-сыгытты бараалгадып көргүскен.

Приемный отец Хайдып умер в 1907 году, предположительно от отравления после визита в Ус к русскому наместнику для решения вопроса о русских поселенцах, активно занимавших отгонные пастбищные земли тувинцев, о чем те подавали жалобы Хайдыпу Угер-Даа.

1974 чыл. Сергей Оолакаевичниң хөөмейинге канчап-даа аажок дүжүткүр чыл болган. Венгрияга, Будапешт хоорайга, болган «Золотой павлин» («Алдын-доос») деп делегей чергелиг аас чогаал фестивалинге киришкеш, эң улуг шаңнал «Алдын-Доосту» чаалап алган.

"Таңма өргээзиниң 4 талазындан 4 хүн үнүп келди. Чөөн, Барыын, Соңгу, Мурнуу чүктерниң 4 хүнү бедип келирге, көк дээрден мөнгүн багана саарлып баткаш, өөмнүң дүндүүнден дүжүп чаларады. Бичии болгаш ол мөңгүн багана алдын багана бооп хуула берди. алдын багананың шыпшык бажынга меңги баштыг сыннардан ак аганак ужуп келгеш, хонуп алды. Бо дүне эр хиндиктиг үрен төрүттүнер болза, азырап аар мен, кедизинде мээң таңмам тудар оглум болур" Кенин-Лопсан М. Буян-Бадыргы. Кызыл, 2000. ар. 31.- деп агайынга чугаалаан. v/ Эртениде Хайдып чагырыкчылар-биле орукче үнүпкен. Барыын-Хемчик кожуунуң Аянгаты чоогунга, орук арыында Буруул ноян өгнүң кырында ыш үнүп турар аал эскерип калган. Ол бораң өгде түреңги амыдыралдыг чылгычы Номчуланың кадайы божаан, олчазы оол болган. Буруул ноян оолду ап, адын ламаларга Буян-Бадыргы деп, азы "Буян-Бодарадыр" дээн уткалыг ат-биле адаан дижир.


Сергей Оолакаевич Геннадийниң даайы боор. Ол каяа-даа чорааш, чагааларында чээнинге сүме кадып, аас иштинде дылды кандыг байдалга салып алгаш сыгыртырын безин чурааш, өөрениринге эптиг аргаларны айтып берип чораан. Геннадий боду чажындан черле чүге-даа бол, ылаңгыя хөөмейге, өөрениичели кайгамчык.Сонуургак бирги классчы оол ышкаш, ол чуртталгазында эң кол кижизиниң бирээзи болур төрээн даайының илбилиг үннерниң үнер аянын, кончуг үнелиг кичээлдерин шиңгээдип алган.

По инициативе нойона Хайдыпа, был построен в 1905-1907 годах монастырский комплекс Устуу-Хурээ, который был разрушен в 1930 году. В монастыре жило, постигало и служило Учению Будды не менее 1500 человек, в этом огромном, даже по нынешним временам и меркам, комплексе состоящем из главного храма, шести дацанов, не считая 60 юрт, которые вели все хозяйство Уcтуу-Хурээ.

Бир-ле күскээр, хайлыг иттириг-ле боор, бойдус-биле болчаглыг эвес, дээрниң диңмирээнинден өөредип турган эмдик аъдының хойганының соонда, эзерниң бош салганындан бе, азы аъттың килеңнээн аажы-чаңын, узун тынын быжыг тудуп шыдавайн барганындан бе, малдың кырындан Гена аңдарлып-ла баткан. Ол үеде бир буду эзеңгиге ораажы бергеш, элээн черге сөөрттүдүпкен. Бо таварылганың соонда барык бүдүн чартык чыл иштинге Кызыл хоорайның төп эмнелгезинге ийи будунуң кырынга турбайн, идер-орунга эрттирген. Чымыштыг ажыл кылып, бичии-даа халас үе эрттирбес кижиге ындыг чуртталга аактыг, берге болган. Чүнү-даа кылыр дээрге, кылдынмас, оода чадаарда, боду база албан бир кижиниң дузалажыптарын манаары эпчок болгаш түвектиг. Геннадий, чаш уруг дег, катап кылаштап өөренип эгелээн.

Suckers! ¡Eso era tuvano! ¡Os la he colado!